Join WhatsApp GroupJoin Now
Join Telegram GroupJoin Now
Youtube ChannelSubscribe Now

Hindi Vyakaran Upsarg PDF

Join WhatsApp GroupJoin Now
Join Telegram GroupJoin Now
Youtube ChannelSubscribe Now

Hindi Vyakaran Upsarg PDF

 

Hindi Vyakaran Upsarg PDF ( हिन्दी व्याकरण उपसर्ग ) : दोस्तो आज इस पोस्ट मे हिन्दी व्याकरण (Hindi Grammar) के उपसर्ग टॉपिक का विस्तारपूर्वक अध्ययन करेंगे । यह पोस्ट REET 2021, Patwari Bharti 2020, Gramsevak 2021, LDC, RPSC, RBSE REET, School Lecturer, Sr. Teacher, TGT PGT Teacher, 3rd Grade Teacher आदि परीक्षाओ के लिए महत्त्वपूर्ण है । अगर पोस्ट पसंद आए तो अपने दोस्तो के साथ शेयर जरूर करे ।

RBSE REET 2021 : Important Links
RBSE REET 2021 NotificationClick Here
RBSE REET 2021 SyllabusClick Here
RBSE REET 2021 Admit CardClick Here
RBSE REET Question PapersClick Here
RBSE REET Answer KeyClick Here
RBSE REET Study MaterialsClick Here
REET 2021 Telegram GroupClick Here

 

हिन्दी व्याकरण उपसर्ग (Hindi Vyakaran Upsarg PDF) 

उपसर्ग – Upsarg (Prefixes)

उपसर्ग की परिभाषा :- योगियों की योगसाधना के बीच होनेवाले विघ्न को उपसर्ग कहते हैं।

ये निम्नलिखित प्रकार के बताए गए हैं :-

  • संस्कृत के उपसर्ग
  • हिन्दी के उपसर्ग
  • उर्दू और फ़ारसी के उपसर्ग अंग्रेज़ी के उपसर्ग
  • उपसर्ग के समान प्रयुक्त होने वाले संस्कृत के अव्यय।

उपसर्ग और उनके अर्थबोध :-

संस्कृत में बाइस (22) उपसर्ग हैं। प्र, परा, अप, सम्, अनु, अव, निस्, निर्, दुस्, दुर्, वि, आ (आङ्), नि, अधि, अपि, अति, सु, उत् /उद्, अभि, प्रति, परि तथा उप।

इनका अर्थ इस प्रकार है :-

उदाहरण :-

  • अति – (आधिक्य) अतिशय, अतिरेक;
  • अधि – (मुख्य) अधिपति, अध्यक्ष
  • अधि – (वर) अध्ययन, अध्यापन
  • अनु – (मागुन) अनुक्रम, अनुताप, अनुज;
  • अनु – (प्रमाणें) अनुकरण, अनुमोदन.
  • अप – (खालीं येणें) अपकर्ष, अपमान;
  • अप – (विरुद्ध होणें) अपकार, अपजय.
  • अपि – (आवरण) अपिधान = अच्छादन
  • अभि – (अधिक) अभिनंदन, अभिलाप
  • अभि – (जवळ) अभिमुख, अभिनय
  • अभि – (पुढें) अभ्युत्थान, अभ्युदय.
  • अव – (खालीं) अवगणना, अवतरण;
  • अव – (अभाव, विरूद्धता) अवकृपा, अवगुण.
  • आ – (पासून, पर्यंत) आकंठ, आजन्म;
  • आ – (किंचीत) आरक्त;
  • आ – (उलट) आगमन, आदान;
  • आ – (पलीकडे) आक्रमण, आकलन.
  • उत् – (वर) उत्कर्ष, उत्तीर्ण, उद्भिज्ज
  • उप – (जवळ) उपाध्यक्ष, उपदिशा;
  • उप – (गौण) उपग्रह, उपवेद, उपनेत्र
  • दुर्, दुस् – (वाईट) दुराशा, दुरुक्ति, दुश्चिन्ह, दुष्कृत्य.
  • नि – (अत्यंत) निमग्न, निबंध
  • नि – (नकार) निकामी, निजोर.
  • निर् – (अभाव) निरंजन, निराषा
  • निस् (अभाव) निष्फळ, निश्चल, नि:शेष.
  • परा – (उलट) पराजय, पराभव
  • परि – (पूर्ण) परिपाक, परिपूर्ण (व्याप्त), परिमित, परिश्रम, परिवार
  • प्र – (आधिक्य) प्रकोप, प्रबल, प्रपिता
  • प्रति – (उलट) प्रतिकूल, प्रतिच्छाया,
  • प्रति – (एकेक) प्रतिदिन, प्रतिवर्ष, प्रत्येक
  • वि – (विशेष) विख्यात, विनंती, विवाद
  • वि – (अभाव) विफल, विधवा, विसंगति
  • सम् – (चांगले) संस्कृत, संस्कार, संगीत,
  • सम् – (बरोबर) संयम, संयोग, संकीर्ण.
  • सु – (चांगले) सुभाषित, सुकृत, सुग्रास;
  • सु – (सोपें) सुगम, सुकर, स्वल्प;
  • सु – (अधिक) सुबोधित, सुशिक्षित

कुछ शब्दों के पूर्व एक से अधिक उपसर्ग भी लग सकते हैं।
उदाहरण :-

  • प्रति + अप + वाद = प्रत्यपवाद
  • सम् + आ + लोचन = समालोचन
  • वि + आ + करण = व्याकरण
  • अत्युत्कृष्ट, निर्विकार, सुसंगति इत्यादि

उर्दू उपसर्ग :-

उपसर्ग अर्थ शब्दरूप
अल निश्र्चित, अन्तिम अलविदा, अलबत्ता
कम हीन, थोड़ा, अल्पकमसिन, कमअक्ल, कमज़ोर
खुश श्रेष्ठता के अर्थ मेंखुशबू, खुशनसीब, खुशकिस्मत, खुशदिल, खुशहाल, खुशमिजाज
ग़ैर निषेधग़ैरहाज़िर ग़ैरकानूनी ग़ैरवाजिब ग़ैरमुमकिन ग़ैरसरकारी ग़ैरमुनासिब
दर मध्य में दरम्यान दरअसल दरहकीकत
ना अभाव नामुमकिन नामुराद नाकामयाब नापसन्द नासमझ नालायक नाचीज़ नापाक नाकाम
फ़ी प्रतिफ़ीसदी फ़ीआदमी
से, के, में, अनुसार बनाम बदस्तूर बमुश्किल बतकल्लुफ़
बद बुराबदनाम बदमाश बदकिस्मत बदबू बदहज़मी बददिमाग बदमज़ा बदहवास बददुआ बदनीयत बदकार
बर पर, ऊपर, बाहरबरकरार बरवक्त बरअक्स बरजमां कंठस्थ
बा सहित बाकायदा बाकलम बाइज्जत बाइन्साफ बामुलाहिज़ा
बिला बिना बिलावज़ह बिलालिहाज़ बिलाशक बिलानागा
बे बिना बेबुनियाद बेईमान बेवक्त बेरहम बेतरह बेइज्जत बेअक्ल बेकसूर बेमानी बेशक
ला बिना, नहीं लापता लाजबाब लावारिस लापरवाह लाइलाज लामानी लाइल्म लाज़वाल
सर मुख्यसरहद सरताज सरकार सरगना


Hindi Grammar and Pedagogy PDF ( हिन्दी व्याकरण एवं शिक्षण विधियाँ )

क्र.सं.विषय-सूचीDownload PDF
1वर्ण विचार व वर्ण विश्लेषणClick Here
2शब्द ज्ञान (तत्सम, तद्भव, देशज, विदेशी)Click Here
3शब्द युग्मClick Here
4उपसर्गClick Here
5प्रत्ययClick Here
6पर्यायवाची शब्दClick Here
7विलोम शब्दClick Here
8एकार्थी शब्दClick Here
9संधि – विच्छेदClick Here
10समासClick Here
11संज्ञाClick Here
12सर्वनामClick Here
13विशेषण – विशेष्यClick Here
14क्रियाClick Here
15लिंग भेदClick Here
16वचनClick Here
17कालClick Here
18कारकClick Here
19अव्ययClick Here
20वाक्यांश के लिए एक शब्दClick Here
21शब्द शुद्धिClick Here
22वाक्य रचना, वाक्य के अंग व प्रकारClick Here
23विराम चिन्हClick Here
24पदबंधClick Here
25शब्दों के मानक रूपClick Here
26शब्दार्थClick Here
27मुहावरेंClick Here
28लोकोक्तियांClick Here
29राजस्थानी शब्दो के हिन्दी रूपClick Here
30राजस्थानी मुहावरों का अर्थ व प्रयोगClick Here
31हिन्दी शिक्षण विधियांClick Here
32Download Full PDFClick Here

Leave a Comment

error: Content is protected !!